De voor- en nadelen van nieuwe technologieën in ons voedselsysteem

De mensheid staat voor de grote uitdaging om de manier waarop we voedsel produceren, verwerken en consumeren te hervormen om de hele wereldbevolking van gezonde voeding te voorzien en tegelijk de gezondheid van onze planeet te beschermen. 

Maar meer en gezonder voedsel produceren op een duurzamere manier zal op zichzelf geen garantie zijn voor het welzijn van de mens. Ook andere cruciale sociale en milieu-uitdagingen moeten worden aangepakt, zoals het terugdringen van armoede, adequaat onderwijs en gezondheidszorg voor iedereen én het behoud van de biodiversiteit. 

Onderling samenhangende doelen

Deze onderling samenhangende uitdagingen zijn door de Verenigde Naties opgenomen in de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) voor 2030. Veel van deze doelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en bieden kansen voor synergie. Maar het realiseren van het ene doel kan – afhankelijk van de gekozen methode(s)– ook leiden tot negatieve effecten bij het realiseren van andere SDG’s.

“We moeten de beste manier vinden om alle Duurzame Ontwikkelingsdoelen tegelijkertijd te bereiken”, zegt universitair hoofddocent Hannah van Zanten, werkzaam bij de Farming Systems Ecology group. “Nieuwe technologie en innovatie, of het nu gaat om de tractor of de vriezer, hebben de manier waarop we voedsel produceren, verwerken en consumeren keer op keer veranderd. Opkomende technologieën hebben een groot potentieel om ons voedselsysteem ten goede te verbeteren, maar ze kunnen ook onbedoelde negatieve gevolgen hebben.” 

Nieuwe technologie kan helpen... maar tegen welke kosten? 

In twee internationale, door prof. Mario Herrero van het Australische CSIRO-instituut geleide studies die zijn verschenen in The Lancet Planetary Health en Nature Food, hebben Van Zanten en collega-wetenschappers de mogelijke impact van opkomende voedselsysteemtechnologieën voor de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (de SDG’s) in kaart gebracht. 

Hoewel automatisering bijvoorbeeld de arbeids- en agrochemische kosten van voedselproductie en -verwerking kan verminderen en ook arbeidsomstandigheden kan verbeteren, kan het de energiekosten verhogen (zie figuur). Ook kan het aantal banen in de landbouwproductie verminderen, wat leidt tot meer migratie naar de stad en meer werkloosheid en armoede in de stad, en uiteindelijk tot sociale conflicten bij gebrek aan voldoende sociale steun.

De studie legt ook de nadruk op sociaal-culturele, gedragsmatige, economische en politieke factoren die de invoering van nieuwe technologie mogelijk kunnen maken of juist afremmen en het gebruik ervan in de richting van meer sociaal en milieutechnisch aanvaardbare resultaten sturen of er juist van afzien.

Groeiende ongelijkheid ligt op de loer

"Uit onze analyse blijkt dat nieuwe technologieën weliswaar kunnen bijdragen aan het bereiken van veel Duurzame Ontwikkelingsdoelen, zoals SDG 2 (Geen honger), 3 (Goede gezondheid en welzijn) en 15 (Leven op het land), maar dat ze andere doelstellingen in gevaar kunnen brengen, zoals SDG 8 (Waardig werk en economische groei) en 10 (Ongelijkheid verminderen)", aldus mede-onderzoeker Philip Thornton van CGIAR, een wereldwijd partnerschap van onderzoeksinstituten die zich bezighouden met voedselzekerheid.

De auteurs maken duidelijk dat deze resultaten slechts indicatief zijn, maar ze benadrukken dat verandering en innovatie altijd gepaard zijn gegaan met potentieel negatieve effecten die zorgvuldig afgewogen moeten worden.

Van Zanten: "Een radicale verandering van ons voedelsysteem is essentieel als we gezond voedsel willen produceren met respect voor onze planeet. We staan aan de vooravond van een nieuwe landbouwrevolutie. Innovaties op het gebied van voedselsystemen en een verandering in ons consumptiepatroon zullen de sleutel tot succes zijn. Al doende zullen we leren. Maar als we stagnatie of verergering van de huidige situatie willen voorkomen is het belangrijk dat de keuzes die we maken gebaseerd zijn op wetenschappelijke inzichten. Zodat we op tijd weten wat wél werkt en wat juist níet werkt.”