Kiemplanten

Stappenplan voor gebruikers van genetische bronnen

  1. Vind zo mogelijk een lokale partnerorganisatie of lokale leverancier in het land waar u genetische bronnen wilt verkrijgen. Verzamel informatie over de voorwaarden die mogelijk van toepassing zijn op toegang tot en gebruik van dit materiaal. Voor het verkrijgen van genetische bronnen uit een publieke collectie gelden vaak standaardvoorwaarden. Dit is niet het geval indien u genetische bronnen in het wild verzamelt, of rechtstreeks van boeren, op de markt, of via lokale handelaren verkrijgt.
  2. Ga na, indien mogelijk met uw lokale partnerorganisatie of leverancier, of het in hun land verplicht is om toestemming te verkrijgen voor het verwerven en gebruiken van genetische bronnen. Als dit inderdaad verplicht is, gaat het in de meeste gevallen om ‘voorafgaande geïnformeerde toestemming’ (prior informed consent, PIC). Voor veel landen is informatie over de toegangswetgeving beschikbaar op de ABS Clearing-House website. Het Nationaal ABS-Loket (National Focal Point, NFP) van een land verleent informatie over de wet- en regelgeving en procedures voor de toegang tot genetische bronnen in dat land. Namen en contactgegevens van NFPs kunt u vinden op de ABS Clearing-House website en op de website van de CBD (Convention on Biological Diversity, Verdrag inzake biologische diversiteit).
  3. Benader de bevoegde nationale instantie (Competent National Authority, CNA) van het land waar u genetische bronnen wilt verkrijgen. De CNA is verantwoordelijk voor het verlenen van toegang tot genetische bronnen. Een land kan meerdere bevoegde nationale instanties hebben. Namen en contactgegevens van CNAs kunt u vinden op de ABS Clearing-House website en op de website van de CBD.
  4. Leg uw plan aan deze instantie voor, en dien een verzoek tot verlening van voorafgaande geïnformeerde toestemming (PIC) in. Van u wordt verwacht dat u ‘onderling overeengekomen voorwaarden’ (mutually agreed terms, MAT) heeft afgesloten of afsluit met uw leverancier(s), ook als dit academici of lokale gemeenschappen zijn. De bevoegde instantie moet deze voorwaarden goedkeuren. In het geval van toegang tot openbare genenbanken of andere publieke collecties is dergelijke goedkeurig echter meestal niet vereist.
  5. Nadat u de voorwaarden (MAT) en toestemming (PIC) heeft geregeld, vraagt u de bevoegde instantie om de CBD daarvan op de hoogte te stellen, zodat een internationaal erkend certificaat van naleving kan worden gepubliceerd op het ABS Clearing-House van de CBD. Documenteer alle afspraken en overeenkomsten zorgvuldig. Als dat niet mogelijk is, volg dan Artikel 4.3 van Verordening (EU) Nr. 511/2014, waarin precies vermeld wordt welke informatie u ten minste moet verzamelen om aan uw documentatieverplichtingen te voldoen.
  6. Gebruik de genetische bronnen die u heeft verkregen alleen binnen de voorwaarden die u met het land dat de bronnen heeft geleverd, bent overeengekomen. Documenteer dit gebruik zorgvuldig.
  7. Dien een zorgvuldigheidsverklaring in wanneer u publieke of particuliere subsidie ontvangt voor activiteiten waarbij u gebruik gemaakt van genetische bronnen in de zin van Verordening (EU) Nr. 511/2014. U moet ook een zorgvuldigheidsverklaring indienen wanneer u een product op de markt brengt waarvoor gebruik is gemaakt van genetische bronnen in de zin van Verordening (EU) Nr. 511/2014. Zorgvuldigheidsverklaringen kunnen worden ingediend via de EU-brede tool DECLARE. Meer informatie over zorgvuldigheidsverklaringen kunt u vinden in Uitvoeringsverordening (EU) 2015/1866, Artikel 5, 6 en 7.

Toegang in Nederland

In Nederland zijn de voorwaarden (MAT) en toestemming (PIC) in principe niet verplicht voor het verwerven en gebruiken van genetisch materiaal dat in Nederland in situ (‘in de natuur of in het veld’, d.w.z. niet in een collectie) voorkomt. Er kunnen echter wel wettelijke regels van toepassing zijn met betrekking tot de bescherming van soorten en habitats. Gaat het specifiek om plantaardige genetische bronnen van landbouwgewassen in publieke collecties, dan is meestal de ‘Standaardovereenkomst inzake overdracht van materiaal’ (standard material transfer agreement, SMTA) van het ITPGRFA (International Treaty for Plant Genetic Resources for Food and Agriculture, Internationaal Verdrag inzake plantgenetische hulpbronnen voor voedsel en landbouw) van toepassing.

Kwekersrecht en commerciële plantenrassen

Wanneer een commercieel ras rechtmatig op de EU-markt is gebracht, valt verder gebruik van dit ras voor plantenveredeling niet onder het toepassingsgebied van de EU ABS Verordening, aangezien de latere kweker afhankelijk is van een nieuwe en andere genetische rijkdom, die verschilt van de oorspronkelijke genetische rijkdom. Dit geld ook voor nieuwe rassen die zijn beschermd door een kwekersrecht overeenkomstig het UPOV-Verdrag, met inbegrip van Verordening (EG) nr. 2100/94 inzake het communautaire kwekersrecht.

Bijgevolg is er geen zorgvuldigheidsverplichting van toepassing en is er geen zorgvuldigheidsverklaring vereist met betrekking tot veredelingsactiviteiten waarbij gebruik wordt gemaakt van rassen die in de EU rechtmatig in de handel zijn gebracht en/of door een kwekersrecht overeenkomstig het UPOV-verdrag binnen of buiten de EU zijn beschermd.

Landen van levering buiten de EU kunnen echter nationale toegangswetgeving hebben voor hun genetische bronnen, die kan verschillen van de EU-interpretatie. Dit betekent dat als commerciële plantenrassen buiten het toepassingsgebied van de EU ABS Verordening vallen, ze mogelijk wel binnen het toepassingsgebied van nationale toegangswetgeving van het land van levering vallen. Controleer de nationale wetgeving, anders kunt u mogelijk problemen krijgen met de autoriteiten van het betreffende land.

Zie voor meer informatie sectie 8.4 van Annex II van de Leidraad.

Meer informatie

Verdere details kunt u vinden in Verordening (EU) Nr. 511/2014, Uitvoeringsverordening (EU) 2015/1866 en de Leidraad betreffende het toepassingsgebied en de kernverplichtingen van Verordening (EU) Nr. 511/2014. Een selectie van relevante bronnen op het gebied van toegang en verdeling van voordelen (ABS) is te vinden op de pagina Downloads en links.